Rozwój społeczny dziecka to fascynujący proces, który towarzyszy mu od samego początku jego życia. W tym dynamicznym cyklu pierwszymi fundamentami są rodzina i najbliższe otoczenie, tworzące właściwe warunki do kształtowania pierwszych relacji społecznych. Kluczowym etapem tego rozwoju jest jednak moment, kiedy pociecha wchodzi w kontakt z grupą rówieśniczą. To właśnie podczas tej interakcji podopieczny zdobywa wiedzę na temat punktu widzenia innych. Odkrywa też zasady i normy obowiązujące w konkretnej grupie i stopniowo zdaje sobie sprawę z konieczności ich przestrzegania.
Dziecko w grupie – co warto wiedzieć?
Okres przedszkolny to czas wyjątkowy w życiu każdego dziecka, pełen możliwości i intensywnego nabywania nowych umiejętności społecznych, które stanowią klucz do udziału we wspólnej zabawie i interakcjach z rówieśnikami. Jest to etap, w którym dziecko staje w obliczu wyzwań, nierzadko wykraczając poza swoją własną strefę komfortu np. przedszkolak, żeby dołączyć do wspólnego świata zabawy, może podzielić się zabawkami z rówieśnikami, co stanowi swoiste wyjście poza granice jego dotychczasowego postrzegania świata.
Okres przedszkolny to moment, w którym dziecko zaczyna odkrywać, że aby być akceptowanym i cieszyć się towarzystwem innych, trzeba brać pod uwagę potrzeby i perspektywy rówieśników. W miarę, jak dorasta, oczekuje się od niego coraz większej zgodności z obowiązującymi normami społecznymi. Mowa tutaj o naturalnym procesie, w którym dziecko stopniowo przyswaja wartości i zasady, które panują w konkretnej grupie społecznej. Bardzo ważne jest to, żeby normy te nie były przestrzegane jako uciążliwy obowiązek, lecz jako fundament budujący relacje społeczne i rozwijający tożsamość.
Korzyści bycia częścią grupy
Bycie częścią grupy stanowi źródło zaspokojenia wielu podstawowych potrzeb. Warto wymienić tutaj choćby poczucie przynależności, dzięki któremu dziecko czuje się ważne i akceptowane przez innych. To też zapewnia bezpieczeństwo, gdyż w grupie można liczyć na wsparcie i ochronę.
Co więcej, uczestnictwo w grupie przyczynia się do budowania szacunku i uznania, co kształtuje poczucie własnej wartości. Przynależność do grupy otwiera też drzwi do nawiązywania głębszych relacji emocjonalnych — pozwala dziecku lepiej rozumieć siebie i innych w atmosferze pełnej akceptacji oraz zrozumienia. To natomiast stwarza solidne podstawy dla dalszego rozwoju społecznego i emocjonalnego pociechy, co wpłynie na jej przyszłość.
Najskuteczniejsze sposoby pracy nad normami społecznymi
Normy społeczne stanowią istotny element kształtowania tożsamości i relacji społecznych. Skuteczna praca nad nimi może znacząco wpłynąć na rozwój dzieci. W tym kontekście bardzo przydatny okazuje się Trening Umiejętności Społecznych. Mowa tutaj o jednej z form pracy nad normami społecznymi.
Trening umiejętności społecznych to jeden z najskuteczniejszych narzędzi w pracy nad normami społecznymi. Dzięki niemu łatwiej jest dzieciom nawiązywać i podtrzymywać relacje z rówieśnikami czy dorosłymi. Pociecha, która opanowała te umiejętności, łatwiej odnajduje się w grupie i staje się bardziej świadoma społecznie. Wszystko to stanowi klucz do zrozumienia i przestrzegania norm.
Wspólnie tworzone zasady i budowanie zrozumienia
Sporządzanie kontraktu społecznego to kreatywne podejście do nauki norm. Razem z dziećmi tworzone są zasady i reguły, które wszyscy zobowiązują się respektować. Pomysły można spisać na dużej kartce, z podpisami ich twórców, a kolejno powiesić na widocznym miejscu w klasie czy przedszkolu.
Bardzo istotną kwestią jest to, żeby reguły były ustalane wspólnie, w porozumieniu z wszystkimi członkami grupy. W przypadku, gdy ktoś ma zastrzeżenia, najlepiej zapytać, co go niepokoi i szukać kompromisu. Okazuje się, że kluczową kwestią w pracy nad normami jest konsekwencja w egzekwowaniu zasad. Dzieci potrzebują stabilnej atmosfery, w której reguły są jasne i zrozumiałe.
Normy w każdym przypadku powinny być wyjaśniane, a jeżeli zostały naruszone, warto wytłumaczyć dziecku, dlaczego konkretne zachowanie jest niewłaściwe. Nierzadko jest tak, że to brak zrozumienia normy skłania dzieci do jej łamania.
Odkrywanie norm społecznych poprzez odtwarzanie sytuacji
Odgrywanie scenek to interaktywna metoda nauki norm. Pociechy podzielone na role, prezentują rozmaite sytuacje społeczne, a kolejno grupa wspólnie ocenia, czy zachowania były zgodne z obowiązującymi normami społecznymi. Mowa tutaj o świetnej okazji do ćwiczenia i kształtowania umiejętności społecznych w praktyce. Można też celowo wybierać sytuacje, w których zasady nie są przestrzegane, celem zachęcenia dzieci do przekształcenia ich w zgodne z przyjętymi normami.
Normy społeczne na co dzień, czyli praca z dzieckiem w domu
Normy społeczne wpływają na codzienną interakcję i zachowanie. Praca nad ich kształtowaniem zaczyna się w domu, kiedy dzieci już od najmłodszych lat obserwują zachowania dorosłych i przyswajają pewne wzorce. To właśnie w rodzinie nawiązują pierwsze relacje i kształtuje się ich poczucie przynależności grupowej, przede wszystkim do rodziny, czyli pierwszej grupy odniesienia.
W wyżej wymienionym kontekście bardzo ważne jest to, żeby rodzice i opiekunowie od początku tłumaczyli swoim pociechom, obowiązujące w konkretnej społeczności zasady — istotne jest prezentowanie właściwych wzorców zachowań. Wszystko to sprawia, że pociechy mogą zrozumieć, co jest akceptowalne w społeczeństwie, a co nie jest — pozwoli to im lepiej funkcjonować w relacjach z innymi.
Podsumujmy…
Normy społeczne to kluczowa część ludzkiej codzienności — kształtują postawy i interakcje z innymi ludźmi. Zrozumienie oraz respektowanie ich pozwala być integralną częścią konkretnej społeczności i otwiera drzwi do budowania zdrowych, satysfakcjonujących relacji. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o przyczynach nieprzestrzegania norm społecznych i poznać jeszcze więcej sposobów na pracę nad nimi, koniecznie zajrzyj do przygotowanych przez nas kursów.
Źródła;
- Pakosz-Szydłowska, E. Rola grupy rówieśniczej w rozwoju dziecka.Dostęp: 15.08.2021r. Dostępny winternecie: (https://www.psycholog-gliwice.net.pl/images/strefa-rodzica/rola-grupy-rowiesniczej-w-rozwoju-dziecka.pdf)
- Stec, J. Normy społeczne i postawy w szkole – nasz pomysł na ich kształtowanie. Dostęp: 15.08.2021r. Dostępny winternecie: (https://www.npseo.pl/data/various/files/stec.pdf).
