Jeżeli zaczynasz Trening Umiejętności Społecznych z dziećmi z autyzmem, możesz więc czuć się odrobinę zagubiona. Ale bez obaw. Pomożesz maluchom i lepiej zrozumiesz ich świat, kiedy spojrzysz na niego ich oczami.
Definicja: czym jest autyzm?
Autyzm to całościowe zaburzenie rozwoju. Zakłóca funkcjonowanie układu nerwowego na wielu płaszczyznach, co oznacza, że dzieci z autyzmem postrzegają świat po prostu inaczej. Często jest dla nich niezrozumiały, przytłaczający, a nawet straszny.
Nie ma dwóch takich samych przypadków autyzmu, dlatego w jego kontekście mówimy o spektrum. Najczęściej diagnozowany jest autyzm dziecięcy, którego pierwsze objawy uwidaczniają się przed trzecimi urodzinami. Charakterystyczna dla niego triada zaburzeń objawia się deficytami w zakresie:
- interakcji społecznych – dzieci z autyzmem mają problem z nawiązywaniem relacji i zrozumieniem, co myślą lub czują inne osoby.
- komunikacji – rozwój mowy jest często opóźniony, a gdy dzieci zaczynają mówić, nie potrafią jasno komunikować swoich potrzeb. Gesty, mimika czy ton głosu są dla nich zupełnie niezrozumiałe.
- zachowania – silnie przywiązują się do wzorców i rutyn. Lubią wykonywać powtarzalne czynności lub robić rzeczy zawsze w ten sam sposób.
Dzieci z autyzmem często są nadwrażliwe na bodźce lub odwrotnie – ich zmysły są przytępione. Mają także trudność w przyswajaniu nowych umiejętności i dlatego potrzebują pełnego empatii wsparcia dorosłych.
Autyzm dziecięcy a Trening Umiejętności Społecznych
Trening Umiejętności Społecznych jest jednym z najważniejszych elementów terapii dziecka z autyzmem. Podczas TUS pomagasz mu zdobyć umiejętności w dziedzinach, w których ma największe braki: budowaniu relacji, komunikacji oraz uczysz go społecznie akceptowalnych norm zachowań. Pozwalasz mu także doświadczyć sukcesów w relacji z rówieśnikami oraz akceptacji i szacunku ze strony osoby dorosłej innej niż rodzice.
Wszystko to buduje mu bazę, pod zdobywanie kolejnych, nowych umiejętności. Dlatego w pracy z dziećmi z zaburzeniami ze spektrum autyzmu ważna jest odpowiednia strategia.
1 Zadbaj o dobrą atmosferę i daj okazję do sukcesu w relacjach
Starannie dobierz członków grupy. Najlepiej, żeby składała się z 2 – 4 dzieci. Maluchy muszą dobrze czuć się w swoim towarzystwie, żeby móc budować pozytywne relacje.
Pozwól także dzieciom na odrobinę swobodnej zabawy. Nie planuj 100% czasu podczas zajęć. Dobrym pomysłem jest 10-minutowa przerwa lub kwadrans wolnego czasu po zakończeniu sesji, gdy dzieci mogą realizować własne pomysły.
2 Postaw na powtarzalność
Ustal schemat zajęć i dopilnuj, aby skład grupy się nie zmieniał. Rutyna da dzieciom z autyzmem poczucie bezpieczeństwa. Terapia powinna się odbywać regularnie, na przykład raz w tygodniu przez semestr, a najlepiej przez cały rok.
3 Określ jasne normy i zasady
Wyraźnie powiedz dzieciom, co wolno, a czego nie wolno robić podczas zajęć. Ustal, że nie będziesz akceptować krzyków czy bicia innych dzieci. Określ, jakie są konsekwencje takiego postępowania i sztywno trzymaj się tych zasad. Da to dzieciom poczucie stabilności, a Tobie pomoże, gdy pojawią się zachowania trudne.
4 Zadbaj o generalizację
Daj dziecku możliwość przećwiczenia jednej umiejętności w różnych sytuacjach, raz indywidualnie, raz w grupie. Przyglądaj się, jakie są mocne strony malucha, a gdzie potrzebuje więcej wsparcia. Ćwiczenia i zadania dobieraj dla każdego osobno. Jeżeli w Twojej ocenie dziecko nie jest gotowe do pracy w grupie, zaproponuj zajęcia indywidualne.
5 Motywuj dziecko do współpracy
Dzieci z autyzmem często mają pasje, w które angażują się bez reszty. Odkryj te zainteresowania i użyj ich, by zmotywować malucha do ćwiczeń. Pamiętaj też, żeby jak najczęściej chwalić właściwe zachowania u dziecka i zauważać wszystkie poczynione przez niego postępy.
6 Współpracuj z rodzicami
Pamiętaj, że grasz z rodzicami do jednej bramki. W terapii dziecka z autyzmem nie ma miejsca na rywalizację czy ocenianie. Dlatego współpracuj z rodzicami i edukuj ich. Wyjaśnij dokładnie, jak wygląda Trening Umiejętności Społecznych i powiedz, jak mogą wesprzeć w nim swoje dziecko.
TUS dla dzieci z autyzmem – obszary pracy
Przygotowując zajęcia metodą TUS dla dzieci z autyzmem, skup się na tych obszarach, które wymagają najwięcej pracy, czyli:
- budowanie relacji,
- teoria umysłu i empatia,
- naprzemienność interakcji (zasada „raz ty, raz ja”),
- rozwijanie elastyczności w zachowaniu,
- umiejętności komunikacyjne,
- normy społeczne,
- radzenie sobie w sytuacjach trudnych,
- myślenie przyczynowo-skutkowe.
Te kompetencje są dziecku z autyzmem niezbędne na co dzień: w domu i w szkole. Bez względu na to, czy uczy się w klasie integracyjnej, czy w szkole masowej. Wszystko to pomoże mu łatwiej przyswoić wiedzę, stać się bardziej samodzielnym i nawiązać przyjaźnie z rówieśnikami.
Autyzm dziecięcy oswojony
Trening Umiejętności Społecznych jest często pierwszym ważnym krokiem do pokonania przez dziecko trudności wynikających z autyzmu. Dlatego jako pedagog prowadzący TUS pomagasz mu wyrosnąć na kreatywnego, kompetentnego dorosłego, który tworzy wartościowe relacje z innymi.
To odpowiednie zadanie, więc Tobie też przyda się wsparcie. Jeżeli masz jakieś wątpliwości lub doświadczenia, którymi chciałabyś się podzielić, napisz nam o nich w komentarzu.
Źródła:
- Jagielska G.: Dziecko z autyzmem i Zespołem Aspergera w szkole i przedszkolu. Informacje dla pedagogów i opiekunów, Ośrodek Rozwoju i Edukacji, Warszawa 2010.
- Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. (red.): Psychiatria. Tom II: Psychiatria kliniczna. Wydanie II. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010, s. 591-597.
- Bobkowicz – Lewartowska L.: Wielowymiarowość Zjawiska Autyzmu Dziecięcego. W Poszukiwaniu Metod Terapii, Psychologia Rozwojowa, 2005 Tom 10, Nr 3 S. 135–144
- Woźniak M.: Uczniowie ze spektrum autyzmu w szkole ogólnodostępnej. Analiza trudnych zachowań, Roczniki Pedagogiczne 4:107-120.
