Czym są funkcje poznawcze? 

Rozwijanie funkcji poznawczych u dzieci stanowi kluczowy element ich rozwoju i przyszłego funkcjonowania. Dlatego warto zgłębić ten temat i zrozumieć, co kryje się pod tym pojęciem. Zanim jednak zagłębimy się w szczegóły, warto przyjrzeć się temu, dlaczego proces rozwijania funkcji poznawczych jest tak istotny i jakie korzyści przynosi.  

Funkcje poznawcze 

Funkcje poznawcze to zbiór umiejętności intelektualnych, które pozwalają nam przetwarzać, interpretować i analizować informacje pochodzące z otaczającego nas świata. Obejmują one takie zdolności jak zapamiętywanie, myślenie, koncentracja uwagi, rozwiązywanie problemów, podejmowanie decyzji oraz bardzo dużo innych procesów psychicznych. Funkcje poznawcze są nieodłączną częścią naszego codziennego życia i wpływają na nasze działania, relacje społeczne, a także na sukcesy w nauce czy pracy.  

Dlaczego rozwijanie funkcji poznawczych jest tak istotne? 

Proces rozwijania funkcji poznawczych u dzieci jest nie tylko istotny, ale też kluczowy dla ich przyszłego rozwoju i funkcjonowania. Wywiera on wpływ na rozwój ogólny maluchów. Funkcje poznawcze są fundamentalnym elementem rozwoju intelektualnego i emocjonalnego. Ich rozwijanie ma wpływ na zdolność dzieci do uczenia się, radzenia sobie z wyzwaniami i osiągania sukcesów w różnych dziedzinach życia. 

Kolejnym aspektem jest to, że dzieci o dobrze rozwiniętych funkcjach poznawczych są lepiej przygotowane do nauki i osiągają lepsze wyniki w szkole — potrafią skupić uwagę, analizować treści, zapamiętywać informacje i rozwiązywać zadania. Co więcej, lepiej radzą sobie z trudnościami i wyzwaniami, zarówno w szkole, jak i w życiu codziennym. 

Warto też dodać, że funkcje poznawcze mają istotny wpływ na zdolności interpersonalne. Dzieci, które potrafią skupić uwagę, zrozumieć perspektywę innych osób i kontrolować swoje emocje, budują lepsze relacje z rówieśnikami i dorosłymi. W obecnie szybko zmieniającym się świecie umiejętność elastycznego myślenia rozwiązywania problemów, czy uczenia się nowych rzeczy jest bardzo ważna. Rozwijanie funkcji poznawczych u dzieci przygotowuje je do radzenia sobie w dynamicznym otoczeniu. 

Trening funkcji poznawczych – trzy ważne aspekty 

Jeżeli celem jest rozwijanie funkcji poznawczych, trzeba najpierw zwrócić uwagę na trzy istotne rzeczy: 

• rozwój od początku życia — funkcje poznawcze rozwijają się już w okresie prenatalnym. Jest to istotne z tego powodu, gdyż to, co działo się we wczesnych latach życia, ma wpływ na to, jak dziecko funkcjonuje obecnie. Faktory takie jak ciąża, okres okołoporodowy, zdrowie dziecka, pierwsze lata życia, wczesny rozwój emocjonalny czy relacje rodzinne, mogą wpłynąć na rozwijanie się funkcji poznawczych. 

• dojrzałość struktur mózgowych — żeby funkcje poznawcze rozwijały się prawidłowo, potrzebna jest dojrzałość pewnych struktur mózgowych. Rozwój niektórych funkcji może być opóźniony lub przyspieszony, ale ważne jest dostosowanie oddziaływań do poziomu rozwoju dziecka. 

• poznanie faz rozwoju i norm — trzecia rzecz to poznanie faz rozwoju i norm rozwoju. Warto wiedzieć, jak przebiega rozwój funkcji poznawczych w określonym wieku. Rozwój może być harmonijny lub dysharmonijny, co ma wpływ na funkcjonowanie dziecka. 

Rozwijanie funkcji poznawczych – co trzeba wiedzieć? 

Kiedy już wiemy, co jest istotne przy rozwijaniu funkcji poznawczych, przejdźmy do sposobów, jak to osiągnąć. Można je rozwijać na dwa sposoby:  

1. Codzienne aktywności 

Funkcje poznawcze można rozwijać poprzez codzienne aktywności dziecka. Pociecha uczy się przez zabawę, eksplorację, obserwację, manipulację przedmiotami i interakcje z rówieśnikami, czy dorosłymi. Przede wszystkim istotne jest to, żeby zapewnić dziecku stymulujące środowisko, dostosowane do jego potrzeb. Okazuje się, że zbyt mała liczba bodźców bądź zbyt duża stymulacja mogą wpłynąć negatywnie na rozwijanie się funkcji poznawczych. 

2. Specjalnie zaprojektowane zajęcia 

Drugim sposobem na rozwijanie funkcji poznawczych jest udział w specjalnie zaprojektowanych zajęciach. Mogą to być terapie, czy treningi funkcji poznawczych. Do tego dobrze doliczyć zabawy edukacyjne i rywalizacje. Warto korzystać z rozmaitych narzędzi i pomocy edukacyjnych, które mogą pomóc dziecku rozwijać konkretne umiejętności.  

Jak stworzyć warunki do skutecznego rozwijania funkcji poznawczych? 

Żeby trening funkcji poznawczych był skuteczny, trzeba pamiętać o trzech niezwykle istotnych czynnikach, czyli o: 

• atmosferze — atmosfera w czasie zajęć musi być przyjazna i pozytywna. Dziecko powinno czuć się akceptowane i bezpieczne. Terapia prowadzona w atmosferze zabawy i radości będzie dużo efektywniejsza niż ta oparta na nudzie i przymusie. 

• strefie najbliższego rozwoju — wykorzystanie strefy najbliższego rozwoju jest bardzo ważne. Oznacza to dostosowanie poziomu trudności zajęć do aktualnych możliwości dziecka. Terapeuci i trenerzy powinni być w stanie wychwycić etap, na którym dziecko się znajduje i stopniowo prowadzić je do kolejnych etapów rozwoju.  

• zrozumieniu dziecka — trzeba pamiętać o tym, że każde dziecko jest inne — ma swoje unikalne potrzeby i tempo rozwoju. Z tego też powodu terapeuci i rodzice powinni być elastyczni i dostosowywać metody pracy do indywidualnych cech malucha.  

Stefa najbliższego rozwoju, czyli klucz do nauki i rozwoju 

Strefa najbliższego rozwoju, wprowadzona przez Lwa Wygotskiego, to pojęcie kluczowe dla zrozumienia procesu uczenia się i rozwoju zarówno dzieci, jak i dorosłych. Jest to obszar, który znajduje się między aktualnym poziomem umiejętności jednostki, a poziomem, który można osiągnąć, korzystając ze wsparcia, pomocy lub instrukcji. Mowa tutaj o miejscu, gdzie rozwijają się nowe zdolności, które kiedyś były poza zasięgiem dziecka. Żeby to osiągnąć, niezbędna jest pomoc, wsparcie i odpowiednie podpowiedzi.  

Przykład strefy najbliższego rozwoju 

Żeby lepiej zrozumieć strefę najbliższego rozwoju, można posłużyć się przykładem nauki pilotażu helikoptera. Na poziomie 0, osoba może mieć pewną teoretyczną wiedzę na temat helikopterów, lecz nie jest w stanie samodzielnie nimi latać. Natomiast na poziomie 3 znajduje się ekspert, który potrafi pilotować maszynę bez żadnej pomocy.  

Proces nauki odbywa się w strefie najbliższego rozwoju. Instruktor bądź mentor udziela uczącemu się odpowiednich wskazówek — pokazuje, jak obsługiwać helikopter i pomaga wykonywać konkretne czynności. Może też dostarczyć listę niezbędnych kroków do wykonania lub odpowiedzieć na pytania, co i w jaki sposób zrobić. Wszystko to jest wsparciem, które pozwala dziecku zdobywać nowe umiejętności.  

Nauka a strefa najbliższego rozwoju 

Strefa najbliższego rozwoju to podejście, które ma zastosowanie w wielu dziedzinach, w tym oczywiście w edukacji. Nauczyciele i terapeuci stosujący jej zasady pomagają uczniom w rozwijaniu ich umiejętności krok po kroku. To podejście ma zastosowanie w nauce czytania i pisania, gdzie proces ten jest stopniowy i opiera się na stopniowym przekształcaniu wsparcia w samodzielność.  

Zrozumienie strefy najbliższego rozwoju jest kluczowe dla skutecznej nauki i rozwoju funkcji poznawczych u dzieci. Przyjmowanie odpowiedniego podejścia, unikanie zbyt dużego trudzenia dzieci i zapewnienie im wsparcia we właściwym etapie to klucz do sukcesu.  

Podsumujmy…

Rozwijanie funkcji poznawczych u dzieci to kluczowy element ich rozwoju i przyszłego funkcjonowania. Warto zrozumieć, że umiejętności te kształtują się od najwcześniejszych etapów życia i wpływają na bardzo dużo aspektów życia człowieka. Jeżeli chcesz głębiej zagłębić się w ten temat, koniecznie zapoznaj się z naszym szkoleniem. Obejrzyj też przygotowane przez nas video!