Złość u dzieci. Jak ją zrozumieć i pomóc dziecku, które się złości?

Kiedy dziecko się złości, jego serce zaczyna bić szybciej, oddech przyspiesza, zaciskają się zęby, a ciało się napina. Dziecko nie rozumie, co się z nim dzieje. Nie wie, jak zareagować, aby rozładować to napięcie. Dlatego krzyczy, płacze, wije się po ziemi, a czasem nawet rzuca zabawkami czy bije inne dzieci. Skąd bierze się ta emocja? Złość pojawia się, gdy jakaś potrzeba, bezpieczeństwo lub szacunek dla samego siebie są zagrożone.  

Złość bywa pożyteczna. Motywuje do zmiany, do obrony siebie i innych. Problemem jest więc nie to, że dziecko się złości, tylko to, jak tę złość manifestuje. To do nas, dorosłych należy nauczenie dzieci jak regulować emocje w sposób akceptowalny społecznie. W tym artykule dowiesz się, jak reagować na złość dziecka i poznasz przydatne techniki, które pozwolą zapanować Ci nad pociechą.  

Jak reagować na złość u dzieci? 

Pozwól dziecku wyrzucić z siebie złość, ale pamiętaj, że akceptacja emocji nie oznacza zgody na każde powodowane nią postępowanie. Istnieją sprawdzone sposoby na rozładowanie złości u dzieci: 

• Przede wszystkim zachowaj spokój. Jest to jednocześnie najtrudniejsza oraz najważniejsza czynność. Bardzo ważne jest, żeby nie krzyczeć: „Uspokój się!”. To nie pomoże, a jedynie doleje oliwy do ognia. Nie podnoś głosu, spowolnij ruchy i po prostu przeczekaj napad złości. 
• Bądź konsekwentna. Jeżeli dziecko wpada w szał, bo nie chce siedzieć w ławce, nie ustępuj dla świętego spokoju. W ten sposób tylko wzmocnisz w dziecku przekonanie, że taka metoda jest skuteczna. Kiedy awantury przestaną działać, dziecko porzuci tę strategię. Dla niego to też nie jest przyjemne. 
• Zaproponuj rozwiązanie, które pomoże dziecku rozładować napięcie. W praktyce jest tak, że na każde dziecko działa coś innego. Jednym pomaga ruch np. pajacyki czy bieganie, innym głębokie oddechy lub rysowanie — w ostateczności może to być nawet „time out”. Dobrym pomysłem jest „pudełko złości”. Dziecko znajdzie w nim kredki i papier, folię bąbelkową, piłki antystresowe i inne przedmioty, które pomogą mu wyrzucić z siebie złość. Obserwuj swoich podopiecznych i podpowiadaj rozwiązania, które działają najskuteczniej, ale pozwól im samodzielnie wybrać metodę. 
• Nie walcz z dzieckiem. Napad złości to nie jest dobry moment na prowadzenie dyskusji. Targany emocjami maluch nie usłyszy Twoich argumentów. Wszystkie komunikaty przekazuj mu więc w prostych słowach. Pamiętaj, żeby nie zaogniać sytuacji. Oddziel uczucia i czyny od dziecka, nie mów: „Jesteś niegrzeczny” tylko „Zachowujesz się niegrzecznie”. 

• Zadbaj o poszkodowanych. Uwaga dorosłego jest nagradzająca i wzmacniająca. Dlatego, jeśli złoszczące się dziecko uderzyło kogoś lub zniszczyło czyjąś pracę, skup się na poszkodowanym. Odbierając dziecku widownię, dajesz mu jasny sygnał, że takie zachowanie jest dla Ciebie nieakceptowalne. 
• Gdy emocje opadną, porozmawiajcie o tym, co się stało. Wytłumacz dziecku, z czego wynikały Twoje decyzje. Opowiedz też o uczuciach swoich i innych dzieci, które były świadkami tego wybuchu złości. Pamiętaj, żeby zauważać postępy malucha — słowami pochwalić każdą jego próbę współpracy i panowania nad emocjami. 

Zapobiegaj napadom złości, zanim się pojawią 

Ustal granice, których nie można przekroczyć, nawet jeśli dziecko się złości — konsekwentnie się ich trzymaj. Wyraźnie powiedz, że bezwzględnie nie wolno bić, wyrywać zabawek ani niszczyć rzeczy innych dzieci. Przećwicz stosowanie tych zasad w formie zabawy lub gier.  

Sięgnij po książki i bajki edukacyjne, których bohaterowie się złoszczą. Rozmawiajcie o tym, jak sobie z tym radzą, które rozwiązania są pozytywne i nie krzywdzą innych.  W przypadku złości u dzieci w wieku szkolnym trzymaj z rodzicami wspólny front. Jeżeli te same zasady będą panowały w czasie lekcji i po nich, maluch szybciej je zaakceptuje.  

Dlatego edukuj rodziców o tym, jak ważna jest konsekwencja i pełna szacunku rozmowa, atmosfera w domu i pozytywny przykład zachowań. Podsuń im ciekawą literaturę, na przykład ten artykuł czy inne materiały na naszym blogu.  

Złość u dzieci pokonasz wrażliwością 

Aby poradzić sobie ze złością u dzieci, najpierw musi przyjść zrozumienie, czym jest ta emocja. Wtedy łatwiej będzie Ci zachować spokój i konsekwencję, by pomóc swoim podopiecznym. A jeżeli potrzebujesz więcej informacji o tym, jak radzić sobie ze złością i innymi „trudnymi” emocjami, zapisz się do dostępnego na naszej stronie internetowej newslettera. Przedstawione są tam m.in. sposoby na rozładowanie złości u dzieci. 

Napady złości u dzieci – podsumowanie 

Złość u dzieci jest naturalnym zjawiskiem, które może być pożyteczne — motywuje je do zmiany i obrony. Kluczem jet nauczenie pociech tego, jak prawidłowo regulować tę emocję. Podstawowym krokiem jest akceptacja złości i zachowanie spokoju. Bardzo istotne jest też oddzielenie zachowania od samego dziecka i skupienie uwagi na poszkodowanych w przypadku wybuchu agresji.  

Po napadzie złości najlepiej porozmawiać z dzieckiem o zaistniałej sytuacji i pochwalać jego postęp. Zapobieganie napadom takiej emocji obejmuje ustalenie granic i konsekwentne ich przestrzeganie. Warto do tego dodać edukację poprzez książki i rozmowy, a także spójne podejście w domu i szkole. Priorytetem jest też zrozumienie złości jako emocji. Dzięki temu można skuteczniej pomagać dzieciom w radzeniu sobie z nią.  

Źródła: 
1. Cole, P.M., Hall, S.E.: Emotion dysregulation as a risk factor for psychopathology. In: T.P. Beauchaine, S.P. Hinshaw (eds.).Child and adolescent psychopathology (265–298), 2008, Hoboken, NJ: Wiley & Sons; 
2. Cole, P.M., Luby, J., Sullivan, M.W.: Emotions and the Development of Childhood Depression: Bridging the Gap. Child Development Perspectives,2 (3), 141–148, 2008; 
3. John-Steiner, V., Mahn, H.: Sociocultural approaches to learning and development: A Vygotskian framework. Educational Psychologist, 31 (3/4), 191–206, 1996; 
4. Modzelewski P., Osowiecka M.: “Rola regulacji emocji u dzieci i młodzieży”. Czasopismo Pedagogiczne 4:7-15, 2017.