Komunikacja jako umiejętność społeczna. O sposobach pracy z dzieckiem.

Zdolności komunikacyjne pojawiają się na ogół już po urodzeniu. Od początku życia dziecko oswaja się z głosem najbliższych opiekunów, a następnie przechodząc przez kolejne stadia rozwoju, nabiera coraz to nowych umiejętności komunikacyjnych. Dzięki komunikacji maluch jest w stanie zgłaszać swoje potrzeby, reagować na zachowania innych osób oraz nawiązywać i pogłębiać relacje. Patrząc na komunikację w kontekście społecznym, jest ona narzędziem umożliwiającym bycia członkiem danej grupy. W tym artykule skoncentrujemy się na sposobach pracy z dziećmi, żeby wspierać ich rozwój w tej ważnej umiejętności społecznej — komunikacji.

Komunikacja w metodologii Węglarz i Bentkowskiej

Metodologia Węglarz i Bentkowskiej wyodrębnia komunikację jako istotny obszar umiejętności społecznych, przywiązując szczególną wagę do jej roli w codziennym życiu jednostki. Autorki tej metodologii zdają sobie sprawę z kluczowego znaczenia komunikacji interpersonalnej oraz zauważają potencjalne trudności, które mogą wynikać z niedostatecznie rozwiniętej umiejętności porozumiewania się.

W kontekście ich prac istnieje zdecydowane podkreślenie potrzeby skoncentrowania się na rozwijaniu fundamentalnych aspektów komunikacyjnych, obejmujących zarówno komunikację werbalną, jak i niewerbalną. Wprowadzając w życie teorię Węglarz i Bentkowskiej, skupienie uwagi na rozwijaniu umiejętności wyrażania się językowego oraz świadomego używania gestów czy mimiki ma na celu eliminację potencjalnych barier w komunikacji.

Dodatkowo metodologia ta podnosi problematykę trudności w komunikacji, wskazując obszary, w których może występować potrzeba szczególnego wsparcia czy szkolenia. W ten sposób, ich podejście w tej kwestii ukierunkowane jest na kompleksową poprawę jakości interakcji społecznych, co może mieć istotne znaczenie dla rozwoju dziecka w różnych sferach życia.

Dlaczego warto wspierać rozwój komunikacji u dzieci?

Rozwój komunikacji u dzieci stanowi kluczowy element ich integracji społecznej i efektywnego funkcjonowania w grupie. Komunikacja, będąca jednym z najważniejszych narzędzi społecznych, umożliwia jednostce skuteczną wymianę informacji zarówno werbalnych, jak i niewerbalnych. Osoba posiadająca rozwinięte umiejętności komunikacyjne potrafi precyzyjnie interpretować komunikaty płynące od innych, co eliminuje ryzyko nieporozumień. Prawidłowo rozwinięta zdolność komunikacji pozwala dziecku unikać zachowań, które mogłyby zakłócić kontakt z innymi osobami, a także umożliwia adekwatne reagowanie na sygnały płynące od rozmówców.

Wsparcie w rozwijaniu komunikacji u dzieci staje się zatem nieodzowne, gdyż dobrze rozwinięte umiejętności komunikacyjne umożliwiają nawiązywanie i utrzymywanie relacji społecznych. Kształtowanie świadomości dziecka na temat czynników ułatwiających i utrudniających komunikację oraz otwarta rozmowa na ten temat stanowią kluczowe narzędzia dla opiekunów. Dzięki temu dziecko nie tylko zyskuje umiejętność bezpiecznego funkcjonowania w grupie społecznej, ale także rozwija w sobie kompetencje niezbędne do skutecznego porozumiewania się z otoczeniem. Wspieranie rozwoju komunikacji staje się zatem inwestycją w zdolności interpersonalne, które mają istotne znaczenie dla późniejszego życia dziecka.

Skuteczna komunikacja z dzieckiem

Podstawą skutecznej komunikacji z dzieckiem jest stworzenie otwartego i akceptującego środowiska. Dzieci powinny czuć się swobodnie wyrażając swoje myśli i uczucia. Rodzice, nauczyciele i opiekunowie powinni być gotowi do wysłuchania, z zainteresowaniem reagować na wypowiedzi dziecka oraz unikać oceniania czy krytyki.

Skuteczna komunikacja wymaga też umiejętności słuchania. Pracując z dzieckiem, ważne jest aktywne słuchanie, czyli udzielanie sygnałów, że rozumiemy i szanujemy to, co dziecko próbuje przekazać. Pytania otwarte, reakcje werbalne i niewerbalne, takie jak skinienie głową czy uśmiech, potęgują poczucie zrozumienia i akceptacji.

5 sposobów na pracę z dzieckiem w obszarze komunikacji

Rozwój komunikacji następuje w sposób naturalny. Zdarzają się jednak sytuacje, w których dziecko ma trudność z przyswojeniem danej umiejętności społecznej. Wówczas zadaniem opiekuna jest pomoc w nabywaniu i kształtowaniu konkretnych zdolności. W jaki sposób wspierać rozwój dziecka w obszarze komunikacji?

Przykładowe inspiracje do pracy

1. Głuchy telefon — to doskonała zabawa rozwijająca umiejętność słuchania i przekazywania informacji. Dzieci tworzą krąg i przekazują sobie krótkie wiadomości bez używania słów. Ta prosta, a zarazem skuteczna forma zabawy doskonali zdolności przekazywania komunikatów werbalnych i zrozumienia intencji innych.
2. Kalambury — zabawa w kalambury doskonali komunikację niewerbalną poprzez wykorzystanie gestów, mimiki twarzy i rysunków. To interaktywna forma, która nie tylko rozwija umiejętność przekazywania informacji bez użycia słów, ale także stymuluje kreatywność i zdolność interpretacji sygnałów niewerbalnych.
3. Wspólne tworzenie historii — praca nad wspólnym tworzeniem historii to doskonały sposób na rozwijanie zdolności wyrażania myśli. Dziecko i opiekun razem kreują fabułę, wymieniając się pomysłami i budując spójną narrację. To ćwiczenie nie tylko rozwija zdolności komunikacyjne, ale także kreatywność i zdolność współpracy.
4. Zabawa „Nie mów, tylko pokaż!” — ta zabawa skupia się na komunikacji niewerbalnej. Dziecko ma za zadanie przekazać swoje uczucia, myśli lub potrzeby wyłącznie poprzez gesty, mimikę twarzy i ruchy ciała. To doskonałe ćwiczenie, które rozwija umiejętność czytania sygnałów niewerbalnych oraz precyzyjnego przekazywania intencji.
5. Przeprowadzanie wywiadu — zorganizowanie zabawy w przeprowadzanie wywiadu to sposób na rozwijanie umiejętności zadawania pytań i aktywnego słuchania. Dziecko może odgrywać rolę dziennikarza, zadając pytania opiekunowi na temat jego dnia czy ulubionych zajęć. To ćwiczenie nie tylko rozwija zdolność do komunikacji werbalnej, ale także uczy aktywnego uczestnictwa w rozmowie.

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat wspierania rozwoju umiejętności społecznych u dzieci? Dołącz do szkolenia Trener TUS! Zachęcamy też do zapoznania się z naszym blogiem, gdzie publikujemy wiele artykułów na temat rozwoju umiejętności społecznych u dzieci i nie tylko.

Źródła:

1. Węglarz J., Bentkowska D. (2020). Trening Umiejętności Społecznych Dzieci i Młodzieży. Przewodnik dla Terapeutów.