Skąd się bierze stres u dzieci i jak go rozładować? 

Czy jesteśmy skazani na nieustający stres od dziecka? Na szczęście nie. Znając kilka prostych technik, możesz skutecznie pomóc dzieciom, które łatwo wybuchają lub szybko się denerwują. Jeżeli nauczysz je, jak rozładować stres, będzie im łatwiej nad nim zapanować. Tylko skąd się bierze stres u dzieci i po czym go rozpoznać? 

Stres u dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym 

Gdy dziecko boli głowa, nie ma apetytu czy źle śpi, nie zawsze oznacza to, że jest chore. Często właśnie tak manifestuje się stres. Dzieci dają upust przeżywanym emocjom również przez swoje zachowanie: płaczą, mogą być niespokojne, rozdrażnione, a nawet agresywne. I tak jak dorośli, każde dziecko może denerwować się czymś innym. Stres to uczucie subiektywne. To wszystko, co wywołuje u nas niepokój, gdy czujemy, że nasze możliwości są niewystarczające, by poradzić sobie w danej sytuacji. Dzieci nie mają jeszcze umiejętności ani doświadczenia w radzeniu sobie z problemami. Nawet tymi, które dorosłym wydają się błahe. Właśnie dlatego przyczyn stresu u dzieci jest całkiem sporo. Mogą to być: 

• duże zmiany w życiu dziecka: nowa szkoła czy przedszkole, narodziny rodzeństwa, przeprowadzka lub powrót rodzica do pracy; 
• trudne emocjonalnie sytuacje: wyśmiewanie przez rówieśników, wystąpienia na forum klasy czy częste kłótnie rodziców; 
• nadmiar bodźców: głośne zabawki, tablety i smartfony pobudzają dziecko i nie dają mu możliwości, by się zregenerowało; 
• niedojrzałość układu nerwowego: dziecko fizycznie nie jest jeszcze gotowe do tego, by w pełni regulować stany pobudzenia i hamowania.

Stresu u dzieci nie sposób więc uniknąć, ale tak naprawdę nie o to chodzi. Stres bywa potrzebny. Gdy jego poziom jest optymalny, mobilizuje do tego, żeby w wymagającej sytuacji dać z siebie wszystko. Problem pojawia się, gdy maluch denerwuje się zbyt mocno lub zbyt często. Zatem Twoją rolą, jako pedagoga nie jest uchronić dziecko od wszelkich trosk, lecz nauczyć je, jak opanować stres. 

Jak rozładować stres u dziecka? 

Każde dziecko reaguje inaczej, ale wszystkim pomożesz, stosując się do prostych reguł. Przede wszystkim nie bagatelizuj i nie uciszaj stresu na siłę. Komunikaty takie jak „nie martw się” lub „nie ma się czego bać” spowodują jedynie, że dziecko poczuje się osamotnione i jeszcze bardziej zamknie się w sobie. Jak więc reagować? Rozmawiaj z dzieckiem: cierpliwie je wysłuchaj i powtórz to, co powiedziało, nazywając jego emocje. W ten sposób maluch poczuje, że nie jest ze swoim problemem sam i może liczyć na Twoje wsparcie. Naucz je także korzystać z technik relaksacyjnych, które pomogą mu uspokoić się, gdy stresuje się pierwszym dniem szkoły lub ważnym testem. Relaksacja rozładowuje napięcie, skumulowane w ciele. W trudnej sytuacji pomaga odzyskać kontrolę nad emocjami, a w dłuższej perspektywie obniża ogólny poziom stresu. Warto profilaktycznie trenować z dziećmi, aby w sytuacji stresowej mogły wykonać jedno z ćwiczeń i szybciej odzyskać równowagę. Spróbuj tych kilku prostych technik relaksacyjnych: 

• ćwiczenia oddechowe: na siedząco lub stojąco zróbcie cztery oddechy, nabierzcie powietrza i wstrzymajcie je w płucach, licząc do siedmiu. Zróbcie wydech i policzcie do ośmiu. Powtórzcie to ćwiczenie kilka razy. 
• trening uważności: skupcie się na tu i teraz, wsłuchajcie się w najcichsze odgłosy otoczenia. Poczujcie ruch powietrza na skórze wokół nosa przy każdym oddechu. 
• relaksacja mięśniowa: poproś dzieci, by zacisnęły dłonie w pięści, pokazały, jakie mają silne nogi i ramiona, a następnie się zrelaksowały. W ten sposób napinajcie i rozluźniajcie kolejne partie mięśni. 
• bajki relaksacyjne: wybierz historie, które pomogą się wyciszyć i odpocząć. Dziesięć pięknie udźwiękowionych autorskich bajek relaksacyjnych znajdziesz na przykład w audiobooku dołączonym do książki „Mruczący kotek”. 

• muzyka relaksacyjna: odtwórz odprężające odgłosy natury takie, jak deszcz czy szum drzew, podczas odpoczynku puść utwory instrumentalne lub piosenki o spokojnym rytmie. 

Opanowanie sztuki relaksu pozwala dziecku lepiej radzić sobie z emocjami. Poziom stresu spada, więc maluch rzadziej skarży się na ból brzucha, przestaje zgrzytać zębami i lepiej się wysypia. Jest spokojniejszy i chętniej uczestniczy w zabawie, łatwiej mu nawiązać kontakty z rówieśnikami. Wszystko to ma kluczowy wpływ na jego rozwój i procentuje przez jego całe życie. 

Stres u dzieci pod kontrolą 

W opanowaniu stresu u dzieci Twoja rola jako pedagoga jest bardzo odpowiedzialna. Dzieciom często łatwiej otworzyć się przed Tobą niż przed mamą czy tatą. Dlatego tak ważne jest, by stworzyć im do tego przestrzeń, jednocześnie edukując rodziców. Pamiętaj też, że dziecko bacznie Cię obserwuje i naśladuje, dlatego to, jak sama radzisz sobie z emocjami, jest nie mniej istotne. Najważniejsze jednak to dać dziecku narzędzia do rozwiązywania problemów, zamiast je w tym wyręczać. Na szczęście techniki relaksacyjne są proste, więc szybko je opanujesz, łatwo przekażesz uczniom i sama z nich skorzystasz. Jeśli chcesz na stałe wprowadzić je do swoich zajęć, zapisz się na nasze szkolenie „Trenera Metod Relaksacyjnych” .  

Źródła: 

1. Ogińska-Bulik N.: Zasoby osobiste jako wyznaczniki radzenia sobie ze stresem u dzieci, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Psychologica 5, 2001; 

2. Grochmal S.: Stres nasz wróg czy sprzymierzeniec?, Nauka dla wszystkich, Wrocław 1992; 

3. Szopa J., Mirosław Harciarek M., (Red.) Stres i jego modelowanie, Częstochowa 2004. 

4. Krzyżanowski A., Krzyżanowska A.: Aktywna relaksacja formą redukcji stresu u dziecka w wieku przedszkolnym, Przegląd Terapeutyczny Nr 9-10/2013.