Stres towarzyszy każdemu człowiekowi przez całe życie. Nie jest on wyłącznie domeną dorosłych. Także dzieci doświadczają stresu, a nawet zaczynają to robić już przed narodzinami. Dlatego dobrze zrozumieć, jakie są przyczyny stresu dziecięcego i jak pomóc naszym najmłodszym radzić sobie z trudnymi emocjami i sytuacjami. Przywrócenie równowagi na ogół odbywa się poprzez samoregulację. Jeśli jednak pojawia się trudność z wyciszeniem organizmu i poradzeniu sobie z sytuacją trudną, warto mieć w zanadrzu strategie radzenia sobie z tym.
Zjawisko stresu dziecięcego
Stres jest nieodzownym elementem życia każdego z nas. Oznacza to, że stresu i niepokoju doświadczają zarówno dzieci, jak i dorośli. Jeszcze przed narodzinami stres matki przenika wraz z hormonami do organizmu dziecka. Z momentem przyjścia na świat na stres jesteśmy narażeni już bezpośrednio. Wydawać by się mogło, że życie dziecka przebiega bezproblemowo — czym zatem ma się stresować?
Okazuje się, że stres u najmłodszych związany jest najczęściej z trudnymi emocjonalnie sytuacjami. Stresujące mogą okazać się także codzienne bodźce czy drobne zmiany. Pomimo pozornie beztroskiego życia w dzieciństwie, maluchy doświadczają stresu znacznie częściej niż mogłoby się wydawać.
Trudne emocje jako główne źródło stresu
Dla dzieci źródłem stresu często są sytuacje trudne emocjonalnie. To mogą być chwile, gdy odczuwają smutek, gniew czy strach. W takich momentach mogą czuć się zagubione i niezdolne do poradzenia sobie z własnymi uczuciami. Dodatkowo codzienne bodźce i drobne zmiany w otoczeniu, które dla dorosłego mogą wydawać się błahe, dla dziecka nierzadko stanowią wyzwanie.
To, co dla nas jest rutyną, dla malucha może stanowić trudność, gdyż umiejętności dzieci radzenia sobie z nowymi sytuacjami są jeszcze w trakcie rozwoju. Dlatego tak ważne jest, aby być świadomym stresu dziecięcego i dążyć do zrozumienia go. Pomocne jest otwarte i empatyczne podejście do dziecka oraz umożliwienie mu wyrażania emocji. Wspierając nasze najmłodsze pokolenie w radzeniu sobie ze stresem, przyczyniamy się do budowania ich odporności psychicznej, która jest niezbędna w procesie dorastania i kształtowania zdrowego rozwoju.
Klucz do radzenia sobie ze stresem
Dobrze zrozumieć to, jakie są przyczyny stresu u najmłodszych i w jaki sposób można pomóc im w radzeniu sobie z tym uczuciem. Pomimo tego, że stres towarzyszy nam przez całe życie, możemy nauczyć nasze dzieci, jak efektywnie poradzić sobie z trudnościami. Kiedy stają się one przytłaczające, warto znać konkretne strategie radzenia sobie z tym uczuciem.
Bardzo istotnym krokiem w nauczaniu dzieci radzenia sobie ze stresem jest zwiększenie ich świadomości w zakresie własnych reakcji na stresujące sytuacje. Dzieci powinny rozumieć to, że stres to normalna reakcja organizmu na trudność, lecz mogą też nauczyć się, jak go kontrolować i jak zarządzać swoimi emocjami. Zdecydowanie warto prowadzić z dziećmi rozmowy na ten temat i zachęcać je do dzielenia się swoimi uczuciami. Takie działanie pozwoli im lepiej zrozumieć siebie i swoje reakcje emocjonalne i przygotuje je do radzenia sobie z trudnymi sytuacjami w przyszłości.
Trzy obszary do pracy
Świadomie największy nacisk kładziemy na pojęcie stresu, zdając sobie sprawę z tego, że towarzyszy on każdej sytuacji postrzeganej jako trudną. Z tego powodu tak istotne jest, żeby zwiększać świadomość dzieci na temat skutecznych metod radzenia sobie z trudnymi emocjami. Zmiana poznawcza polega na próbie zmodyfikowania naszego podejścia do trudności — zamiast skupiać się na niepowodzeniach, staramy się odnaleźć pozytywne aspekty danej sytuacji.
W pracy z dziećmi przydatne może okazać się rozłożenie sytuacji trudnej na czynniki pierwsze. Takie rozwiązanie proponuje Joanna Węglarz w opracowanym przez siebie modelu SOWA. Ogromne znaczenie ma także psychoedukacja, czyli zwiększanie świadomości dzieci w kontekście rozumienia problemu i dostępnych strategii radzenia sobie. Istotne jest pokazanie naszym podopiecznym, jakie narzędzia mogą wykorzystać do rozwiązania trudnej sytuacji. Okazuje się, że narzędziem jest m.in. prośba o pomoc!
Cudowna moc relaksacji
Do najprostszych metod radzenia sobie ze stresem i sytuacjami trudnymi są techniki oddechowe. Nie wymagają dużego przygotowania czy dodatkowych narzędzi oraz przynoszą relatywnie szybkie rezultaty. Zastosowanie technik relaksacyjnych pozwala w szybki sposób wyciszyć organizm i uspokoić układ nerwowy. Przykładowe metody relaksacyjne to m.in. trening autogenny Schultza, relaksacja Wintreberta czy Bajkoterapia.
Nauka wyżej wymienionych technik może być zabawna i przyjemna dla pociech, a przy tym daje im narzędzia do radzenia sobie ze stresem w codziennym życiu. Dodatkowo pomagają one też w budowaniu umiejętności samoregulacji, co jest kluczowe dla rozwoju emocjonalnego i psychicznego dzieci. Z tego powodu dobrze uczyć dzieci tych prostych, lecz skutecznych technik relaksacyjnych, żeby pomóc im w radzeniu sobie z życiowymi wyzwaniami.
Propozycje ćwiczeń z zakresu radzenia sobie w sytuacjach trudnych
Istnieje wiele metod, których nauka może ułatwić dziecku radzenie sobie w sytuacjach trudnych. Poniżej nasze propozycje:
- SOWA – mądra głowa
- Proszenie o pomoc
- Raz, dwa, trzy – oddychamy!
Zaciekawił Cię ten temat? Zapoznaj się z naszymi kursami i dowiedz się więcej o ćwiczeniach z zakresu radzenia sobie z sytuacjami trudnymi u dzieci! Zapraszamy też na szkolenie Trener Metod Relaksacyjnych dla Dzieci.
Źródła
Węglarz J., Bentkowska D. (2020). Trening Umiejętności Społecznych Dzieci i Młodzieży. Przewodnik dla Terapeutów.
